Giới thiệu dân tộc Xinh Mun Việt Nam

Dân tộc Xinh Mun là một trong những dân tộc thiểu số của Việt Nam, chủ yếu sinh sống ở các tỉnh miền núi phía bắc, vùng biên giới Việt – . Theo điều tra dân số năm 2019, tổng số người Xinh Mun ở Việt Nam là khoảng 29.503 người.

Nguồn gốc lịch sử dân tộc Xinh Mun Việt Nam

Người Xinh Mun là một dân tộc thiểu số có nguồn gốc ở Tây Bắc Việt Nam và Bắc Đông Dương. Họ là một trong những dân tộc thuộc lớp cư dân có mặt sớm nhất ở vùng Tây Bắc.

Xinh Mun là tên tự gọi chính thức của dân tộc này. Ngoài ra, họ còn được gọi với các tên khác như Puộc, Xá, Pnạ. Xinh Mun thuộc nhóm địa phương Xinh, Mun Dạ, Xinh Mun Nghẹt.

Dân số và địa bàn cư trú dân tộc Xinh Mun

Dân số của người Xinh Mun được ghi nhận trong số liệu Điều tra 53 dân tộc thiểu số ngày 01/4/2019 là 29.503 người, trong đó dân số nam chiếm 14.793 người và dân số nữ chiếm 14.710 người. Quy mô trung bình của một hộ gia đình là 4,7 người. Tỷ lệ dân số sống ở khu vực nông thôn là 99,4%.

Người Xinh Mun chủ yếu tập trung ở một số huyện vùng biên giới giữa Việt Nam và Lào, bao gồm Yên Châu, Sông Mã và Mộc Châu thuộc tỉnh Sơn La. Ngoài ra, một số cư dân Xinh Mun cũng sinh sống ở huyện Điện Biên Đông thuộc tỉnh Điện Biên.

Ngôn ngữ và giáo dục dân tộc Xinh Mun

Ngôn ngữ của người Xinh Mun thuộc nhóm ngôn ngữ Môn-Khơ Me, một ngữ hệ của Nam Á. Họ cũng giỏi tiếng Thái. Trước đây, một số người Xinh Mun biết sử dụng chữ Thái, nhưng hiện nay họ sử dụng chữ phổ thông.

Về giáo dục, theo số liệu của Điều tra 53 dân tộc thiểu số ngày 01/4/2019, tỷ lệ người Xinh Mun từ 15 tuổi trở lên biết đọc, biết viết chữ phổ thông là 64,7%. Tỷ lệ người Xinh Mun đã đi học chung cấp tiểu học là 99,5%. Tỷ lệ người Xinh Mun đã đi học chung cấp trung học cơ sở là 80,7%. Tỷ lệ người Xinh Mun đã đi học chung cấp trung học phổ thông là 23,6%. Tỷ lệ trẻ em Xinh Mun không đi học tại nhà trường là 21,8%.

Đặc điểm văn hóa, phong tục dân tộc Xinh Mun

Ẩm thực

Người Xinh Mun ưa ăn cơm nếp, cơm tẻ và thường sử dụng gia vị cay. Họ có tập quán ăn trầu và nhuộm răng đen.

Trang phục

Trang phục truyền thống của người Xinh Mun giống với người Thái.

Nhà ở

Nhà truyền thống của người Xinh Mun thuộc loại nhà sàn (ziêng). Họ thường xây mái hồi nhà theo kiểu hình khum tròn hoặc hình mai rùa.

Quan hệ xã hội

Gia đình nhỏ và phụ quyền trong gia đình đều nằm trong tay chủ nhà. Tuy nhiên, những gia đình đại tràng, bao gồm ba thế hệ hoặc các anh em trai đã có vợ, vẫn sống chung trong một nhà. Số lượng thành viên trong nhà khoảng từ 10-15 người, và cũng có những gia đình có tới 20-30 người. Người Xinh Mun có nhiều họ, nhưng hai họ phổ biến nhất là Vì và Lò.

Cưới xin

Đây là phong tục phổ biến ở rể. Trước đây, con trai phải ở rể khoảng 8-12 năm hoặc ở rể suốt đời nếu bên vợ không có con trai. Trong lễ cưới đi ở rể, cô dâu và chú rể phải đổi tên của mình lấy một tên mới chung cho cả hai người. Tên chung này do bố mẹ vợ hoặc ông cậu đặt cho, đôi khi lại phải bói xin âm dương để tìm tên chung. Ngay trong ngày cưới đi ở rể, đôi vợ chồng mới cưới sẽ trở về nhà trai và ở đó 2-3 ngày trước khi chuyển sang ở hẳn nhà gái cho đến hết thời gian ở rể. Lễ cưới đưa dâu về nhà trai tổ chức sau khi hết thời gian ở rể, lúc đó đôi vợ chồng đã có một hoặc vài con. Sau đó, sẽ tổ chức lễ lại mặt sau vài ngày hoặc một năm.

Sinh đẻ

Phụ nữ có thai vẫn có thể đi nương, đi rừng cho đến tận ngày sinh. Sau khi con được sinh ra, gia đình sẽ mời thầy cúng đến để làm lễ đặt tên. Trẻ sẽ được đặt tên theo phong tục của người Xinh Mun.

Nhà mới

Người Xinh Mun có tập quán ai dựng nhà thì cả bản đến giúp. Họ thường xây nhà vào dịp sau vụ gặt và chọn đất để xây nhà bằng cách bói xem đất dựng nhà có phù hợp với các thành viên trong nhà không. Ngày nước (các ngày 2, 6, 8, 9 trong tháng) thường được coi là thời điểm thích hợp để xây nhà. Tuy nhiên, người Xinh Mun cũng kiêng các ngày hoả tức các ngày 1 và 7.

Ma chay

Ma chay là một trong những nghi thức chôn cất của người Xinh Mun. Tiếng súng trong nhà báo hiệu có người chết, đồng thời người con trai ném ông đầu rau vào nơi thờ cúng tổ tiên để bày tỏ sự giận giữ truyền thống. Không dùng quan tài gỗ mà chỉ bó cót. Chọn đất đào huyệt bằng cách ném trứng trên khu vực định sẵn, nơi trứng vỡ sẽ là vị trí đặt huyệt. Nhà mồ được làm cẩn thận, có đủ các vật dụng tượng trưng cho người chết. Người Xinh Mun không có tục cải táng và tảo mộ.

Thờ cúng

Thờ cúng tổ tiên hai đời, bố mẹ và ông bà. Biểu trưng cho nơi thờ tổ tiên là một chiếc xương hàm lợn, ít trầu đựng trên nắp giỏ cơm, ống tre đựng nước. Cúng vào các dịp cơm mới, đám cưới, nhà mới. Việc thờ cúng tổ tiên, tuỳ nơi, có thể chỉ do anh cả, cũng có thể do các anh em trai cùng đảm nhiệm

Điều kiện kinh tế dân tộc Xinh Mun

Sau năm 1954, đặc biệt là từ khi Đảng và Nhà nước tiến hành cuộc vận động định canh định cư và xây dựng hợp tác xã nông nghiệp, người Xinh Mun đã có những thay đổi về phương thức trồng trọt. Ngoài canh tác nương rẫy, họ đã biết nhiều hơn về việc làm thủy lợi nhỏ để khai thác ruộng bậc thang và canh tác lúa nước. Ngoài ra, nhiều hộ gia đình người Xinh Mun còn đào ao nuôi cá và chăn nuôi gia súc, gia cầm để tăng thu nhập.

Theo số liệu của cuộc Điều tra dân số và nhà ở các dân tộc thiểu số năm 2019, tỷ lệ hộ gia đình người Xinh Mun nghèo đạt 65,3%, tỷ lệ hộ cận nghèo là 9,4%. Tỷ lệ thất nghiệp là 0,28%, tỷ trọng lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ đạt 2,1%. Tỷ trọng lao động làm việc trong khu vực phi nông nghiệp là 2,3%. Tỷ trọng lao động làm công việc quản lý hoặc CMKT bậc cao và trung là 0,3%.