Giới thiệu dân tộc Si La Việt Nam

Dân tộc Si La là một trong những dân tộc thiểu số của Việt Nam, có tổng số dân khoảng 909 người, trong đó nam là 453 người, nữ là 456 người.

Giới thiệu dân tộc Si La Việt Nam

Người Si La, hay còn gọi là Cú Dé Xử, Khà Pé, là một dân tộc thiểu số có số lượng nhỏ ở bắc Lào và bắc Việt Nam. Tại Việt Nam, người Si La được công nhận là một trong 54 dân tộc của đất nước, với tổng số dân khoảng 909 người theo Điều tra dân số năm 2019.

Người Si La sử dụng ngôn ngữ Si La, một ngôn ngữ thuộc ngữ tộc Tạng-Miến trong ngữ hệ Hán-Tạng.

Nguồn gốc lịch sử dân tộc Si La

Các cư dân Si La bắt đầu di cư từ tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) vào khoảng 150 năm trước đây và đã đến Việt Nam với sáu hộ gia đình, mỗi hộ mang một họ khác nhau bao gồm Lý, Giàng, Pờ, Hù, Lỳ và Vàng. Tuy nhiên, người Si La thường xuyên di chuyển và không ổn định khi cư trú tại Việt Nam.

Từ “Cú Dề Tsừ” được sử dụng bởi người Si La để tự xưng, ngoài ra họ còn gọi bản thân mình là “Khờ Puớ” có nghĩa là người giúp đỡ và đưa đồ vật cho người khác để đặt vào túi. Người Thái thường gọi họ là “Khả Pẻ” nghĩa là “váy ngược”. Tên chính thức của họ là “Si La

Dân số và địa bàn cư trú dân tộc Si La

Theo kết quả điều tra và thu thập thông tin về tình trạng kinh tế xã hội của 54 dân tộc thiểu số năm 2019 do Ủy ban Dân tộc Việt Nam và Tổng cục Thống kê thực hiện, dân số người Si La tính đến ngày 1/4/2019 là 909 người, trong đó có 453 nam và 456 nữ.

Người Si La chủ yếu sinh sống tại hai tỉnh Lai Châu và Điện Biên.

Đặc điểm văn hóa dân tộc Si La

Nhà ở và cấu trúc gia đình

Người Si La trước đây sống du canh du cư nên nhà ở của họ thường đơn giản và tạm bợ, không có vườn tược, nhà phụ và chuồng trại. Tuy nhiên, sau khi định cư, họ đã xây dựng nhà ở kiên cố hơn, có vườn trồng rau, cây ăn quả và chuồng trại.

Nhà ở của người Si La thường được xây dựng theo kiểu nhà trệt với hai gian hai chái, nền đất, có hiên trước rộng, mái lợp bằng cỏ tranh, vách liếp hoặc vách gỗ và chỉ có một cửa ra vào (trừ nhà của trưởng họ có thêm một cửa phụ ở gian trái, gần nơi đặt bàn thờ và chỉ được mở vào những dịp cúng lễ chung cho cả dòng họ).

Cấu trúc gia đình của người Si La thường là Phụ hệ.

Trang phục truyền thống dân tộc Si La

Trang phục của phụ nữ Si La có đặc trưng là váy hở bụng và áo cài khuy bên nách phải. Vạt ngực của váy thường được gắn đầy những đồng xu bạc và xu nhôm để tạo ra âm thanh khi di chuyển. Cổ và tay áo được trang trí bằng những đường vải màu khác nhau. Váy thường được làm bằng vải chàm hoặc vải đen, khi mặc sẽ giắt ra phía sau. Khăn đội đầu phân biệt theo lứa tuổi và tình trạng hôn nhân. Phụ nữ thường đeo túi đan bằng dây gai để đựng đồ.

Ngoài ra, một điểm đặc trưng khác của người Si La là tục nhuộm răng. Nam giới thường nhuộm răng màu đỏ và phụ nữ thường nhuộm màu đen.

Văn hóa ẩm thực dân tộc Si La

Người Si La thường ăn cơm tẻ. Thực phẩm hàng ngày thường được lấy từ thiên nhiên như thịt của các loài động vật như thú rừng, tôm, cá, ếch, cua và các loại rau, củ, quả như rau dớn rừng, rau bát, rau ngót, củ mài, các loại măng, nấm, và các loài côn trùng. Thịt của các loài thú rừng thường được nấu canh, xào, nướng, làm gỏi hoặc ngâm ủ chua, sấy khô, ướp muối hoặc chiên giòn rồi ngâm vào mỡ để bảo quản và sử dụng dần. Các loài tôm, cá, hải sản thường được nấu canh, sấy khô, hấp, ủ chua hoặc nấu kho. Các loại rau thường được nấu canh, luộc, xào hoặc dùng làm gia vị.

Như vậy, thức ăn của người Si La phụ thuộc chủ yếu vào nguồn thực phẩm địa phương, các loài động vật, rau củ quả và côn trùng. Cách chế biến và bảo quản thức ăn của họ rất đa dạng và phong phú.

Lễ Tết

Người Si La có nhiều lễ tết trong năm, trong đó có Tết cơm mới, tức lễ hội đánh đàn và Tết mới vào đầu tháng 12 âm lịch. Tết cơm mới là dịp để người dân ăn cơm mới thay cho cơm cũ, tượng trưng cho sự thay đổi, trở mới trong cuộc sống. Trong khi đó, lễ hội đánh đàn là dịp để thanh minh, tảo mộ và cầu cho những người đã khuất được an vui, hạnh phúc ở chốn ân ngoan cực lạc.

Tín ngưỡng

Người Si La thường thờ cúng tổ tiên và tín ngưỡng của họ xoay quanh việc duy trì các tập tục truyền thống. Các lễ cúng quan trọng nhất bao gồm lễ cúng bàn và lễ cúng hồn lúa. Lễ cúng bàn được tổ chức nhằm cầu nguyện cho gia đình được bình an, không gặp bất kỳ trắc trở nào trong năm mới. Trong khi đó, lễ cúng hồn lúa được tổ chức mỗi 7 năm một lần, nhằm cầu cho một vụ mùa bội thu, đầy đủ, tốt đẹp. Trong lễ cúng này, người ta dùng vợt bắt cá, đưa gạo và đường để đưa hồn lúa về bản, cất kỹ trên bồ thóc. Ngoài ra, người Si La còn có tín ngưỡng liên quan đến các linh vật và thần linh, được coi là những người bạn đồng hành trong cuộc sống và được tôn thờ trong các nghi lễ cúng.

Điều kiện kinh tế dân tộc Si La

Người Si La sinh hoạt chủ yếu bằng canh tác nương rẫy, trồng ngô, lúa, cây hoa màu, cao lương đen, cao lương trắng, các loại rau, rau gia vị và chăn nuôi các loài gia súc gia cầm như ngựa, trâu, bò, dê, gà và vịt. Ngoài ra, họ còn có nghề thủ công đan lát.

Theo báo cáo “Đặc trưng cơ bản của 54 dân tộc thiểu số năm 2019” của Ủy ban Dân tộc và Tổng cục Thống kê, tỷ lệ hộ nghèo của người Si La là 34,4%, tỷ lệ hộ cận nghèo là 13,4%, tỷ lệ thất nghiệp là 0,7%, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ là 17%, tỷ trọng lao động làm việc trong khu vực phi nông nghiệp là 16% và tỷ trọng lao động làm công việc quản lý hoặc CMKT bậc cao và trung là 12,2%.

Tình hình giáo dục dân tộc Si La

Theo báo cáo “Đặc trưng cơ bản của 54 dân tộc thiểu số năm 2019” của Ủy ban Dân tộc và Tổng cục Thống kê, tỷ lệ người từ 15 tuổi trở lên biết đọc, biết viết chữ phổ thông là 68,3%. Tỷ lệ học sinh tiểu học và trung học cơ sở đạt 100%. Tỷ lệ học sinh chung cấp trung học phổ thông đạt 85,5%. Tỉ lệ trẻ em ngoài nhà trường là 6,1%.