Giới thiệu dân tộc Phù Lá Việt Nam

Dân tộc Phù Lá thuộc ngữ chi Di, sống chủ yếu tại Tây Nam Trung Quốc và một số nước khác trong khu vực Đông Nam Á lục địa như Lào và Thái Lan. Nhóm Phù Lá Lão (Xá Phó) đã chuyển cư từ các tỉnh phía Tây Trung Quốc vào Việt Nam được hơn 300 năm về trước để tìm đất đai mới khai thác vì bị áp đặt chính sách “đao canh hỏa chủng” canh tác nương rẫy.

Các nhóm dân tộc trong người Phù Lá bao gồm: Phù Lá Hoa (mặc váy hoa), Phù Lá Đen (mặc quần áo dài chấm mắt cá chân, nhuộm chàm), Phù Lá Hán (ảnh hưởng bởi văn hóa Hán) và các nhóm Chù Lá Phù Lá, Phù Lá Trắng, Xá Phó.

Ngoài tên gọi chính là Phù Lá, người Phù Lá còn có các tên khác như Bồ Khô Pạ, Mu Di Pạ, Xá Phó, Phổ, Va Xơ Lao, Pu Dang, tùy thuộc vào địa phương và phân tộc.

Ngôn ngữ chính thức của người Phù Lá là tiếng Phù Lá, một trong những ngôn ngữ của nhóm ngôn ngữ Lô Lô, được phân loại trong ngữ tộc Tạng-Miến thuộc ngữ hệ Hán-Tạng.

Dân số và địa bàn cư trú dân tộc Phù Lá Việt Nam

Theo Kết quả điều tra thu thập thông tin về tình trạng kinh tế xã hội của 54 dân tộc thiểu số năm 2019 của Ủy ban Dân tộc Việt Nam – Tổng cục Thống kê, dân số người Phù Lá tính đến ngày 1/4/2019 là 12.471 người, gồm 6.398 nam giới và 6.073 nữ giới.

Dân tộc Phù Lá tại Việt Nam sinh sống chủ yếu ở vùng miền núi phía bắc, như Lào Cai, Hà Giang, Sơn La, Lai Châu, Yên Bái, Điện Biên.

Đặc điểm kinh tế dân tộc Phù Lá

Dân tộc Phù Lá có nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp và chăn nuôi. Nghề trồng lúa bậc thang là hoạt động chính của họ, đồng thời họ cũng trồng các loại cây trồng khác như ngô, khoai, đậu… Ngoài ra, họ còn chăn nuôi trâu, bò, lợn và gà để lấy thịt và sử dụng cho việc giao lưu, trao đổi với các dân tộc khác.

Nghề thủ công đan mây và làm đồ dùng bằng tre cũng là một đặc trưng của người Phù Lá. Họ có khả năng đan các sản phẩm từ các loại sợi mây như túi xách, giỏ, túi đựng thực phẩm, túi đựng thức uống và các vật dụng gia đình khác. Ngoài ra, họ còn làm các dụng cụ để chứa đựng như hộp, thùng, gùi với những hoa văn đẹp mắt. Các sản phẩm này được sử dụng bởi chính người dân trong cộng đồng và được bán hoặc đổi lấy các sản phẩm khác từ các dân tộc khác.

Đặc điểm văn hóa, phong tục của dân tộc Phú Lá

Ẩm thực

Ẩm thực của người Phù Lá bao gồm nhiều món ăn như cơm nếp, xôi nếp, ngô, mèn mén, rau và thịt. Họ thường xào rau với mỡ hoặc nấu canh rau lẫn với đỗ tương xay nhỏ quấy đặc, canh măng với thịt, xương hoặc nấu cua, cá. Người Phù Lá còn thích ăn các loại thịt và cá nướng, muối chua, phơi gác bếp hoặc sấy. Đồ uống của họ bao gồm nước suối hoặc nước pha với thảo mộc hoặc rượu. Họ thường dùng nước nấu từ lá hay rễ cây rừng để bồi bổ sức khỏe hoặc an thần, kích thích tiêu hóa.

Đón Tết

Người Phù Lá thường ăn Tết Nguyên đán và các lễ hội trong năm như lễ tháng 5, lễ tháng 7, cơm mới. Lễ cơm mới thường được tổ chức để cúng tổ tiên và do phụ nữ đại diện. Trong lễ này, phụ nữ và nữ giới trong gia đình được ăn cơm trước. Lễ cúng bản thường được tổ chức vào tháng 2 hàng năm.

Phong tục cưới hỏi của người Phù Lá

Trong văn hóa cưới hỏi của người Phù Lá, trai gái được tự do tìm hiểu và lựa chọn vợ chồng. Thường xuyên, những người chưa lập gia đình sẽ tụ tập vui chơi ở nhà bạn gái hoặc nhà bạn trai và ngủ ở gian khách – nơi dành cho những người chưa có gia đình.

Nếu yêu nhau, người con trai được phép vào ngủ chung với người yêu của mình và sau vài đêm đi lại với nhau, hai bên sẽ quyết định việc cưới hỏi. Trong đám cưới, người Phù Lá có tục uống rượu, hát đối để được vào nhà đón và đưa cô dâu về nhà trai và nhà gái. Tuy nhiên, không có tục vẩy nước bẩn hay bôi nhọ nồi lên mặt đoàn nhà trai trước khi ra về. Sau đám cưới, cô dâu sẽ về nhà chồng để sinh sống và định cư. Tựa như nhiều bộ tộc khác, người Phù Lá cũng có tục lại mặt sau 12 ngày cưới.

Tín ngưỡng

Người Phù Lá thường có truyền thống tôn giáo và tín ngưỡng dân gian đặc sắc, trong đó có sự thờ cúng tổ tiên và các vị thần linh của núi rừng, sông suối. Các nghi lễ tín ngưỡng thường được tổ chức định kỳ hoặc trong các dịp đặc biệt, như tết Nguyên đán, lễ hội bản địa…

Nghệ thuật

Người Phù Lá có nhiều nghệ thuật dân gian độc đáo, như ca trù, hát đàn tày, múa xòe, rối nước, điêu khắc gỗ… Trong đó, điêu khắc gỗ là một nghề truyền thống được nhiều người Phù Lá trổ tài và gắn bó từ lâu đời. Các sản phẩm điêu khắc của họ thường mang nét tinh xảo, phong phú và có giá trị văn hóa cao.

Du lịch

Vùng đất của người Phù Lá có nhiều điểm đến du lịch hấp dẫn như thác Bản Giốc, rừng dương Bản Giốc, chợ Phiêng Luông, suối Yên Thủy, hang Đầu Đẳng… Du khách đến đây có thể tìm hiểu văn hóa, tín ngưỡng, ẩm thực, nghệ thuật của người Phù Lá và khám phá cảnh đẹp nơi đây.

Điều kiện giáo dục

Theo báo cáo “Đặc trưng cơ bản của 54 dân tộc thiểu số năm 2019” do Ủy ban Dân tộc và Tổng cục Thống kê thực hiện, tỷ lệ người từ 15 tuổi trở lên biết đọc biết viết chữ phổ thông của người Phù Lá là 71,3%. Tỷ lệ người đi học chung cấp tiểu học là 100,3%, chung cấp trung học cơ sở là 82,1%, chung cấp trung học phổ thông là 29,5%. Tỷ lệ trẻ em ngoài nhà trường của người Phù Lá là 22,2%.

Trang phục dân tộc Phù Lá

Trang phục của người Phù Lá không phân biệt theo địa vị xã hội, chỉ phân biệt giới tính và không có sự khác biệt giữa trang phục lễ hội và ngày thường. Tuy nhiên, trong đám cưới có sự phân biệt về trang phục. Trang phục của phụ nữ Phù Lá bao gồm: váy, áo, khăn, thắt lưng, vòng cổ, vòng tay, hoa tai và nhẫn. Còn nam giới thì mặc áo, quần và khăn đội đầu. Màu chàm là màu chủ đạo trong trang phục của người Phù Lá, họ cũng nhuộm sợi để thêu từ màu của các cây cỏ tự nhiên.

Nhà cửa dân tộc Phù Lá

Người Phù Lá sinh sống ở các vùng Bắc Hà, Mường Khương, Sin Ma Cai có thể ở cả nhà đất và nhà sàn.

Nhà đất: Nhà đất của người Phù Lá có kèo đơn giản với một bộ kèo tam giác gồm hai kèo và một quá giang gác lên dầu tường. Có thể có thêm một cột hiên.
Nhà sàn: Nhà sàn của người Phù Lá thường có ba gian hai chái. Kèo ba cột giống như nhà người Hà Nhì. Gian chính giữa là chạn bát, tiền là vách, bếp ở giữa nhà và hậu là bàn thờ.

Bản tin ATI

Giới thiệu dân tộc Phù Lá Việt Nam